Δευτέρα 11 Νοεμβρίου 2013

Είκοσι τρία χρόνια χωρίς τον ποιητή της Ρωμιοσύνης

real.gr














Tο 1937 η αδελφή τού Γιάννη Ρίτσου Λούλα εισάγεται στο Δρομοκαΐτειο με βαρύτατο ψυχικό νόσημα κι ο ποιητής γράφει συγκλονισμένος την ποιητική σύνθεση Το τραγούδι της αδελφής μου. Την ίδια χρονιά τον χαιρετίζει ο Παλαμάς με τον πασίγνωστο στίχο «παραμερίζουμε ποιητή για να περάσεις». Δεν επρόκειτο για μιαν απλή έξαρση. Θα αποδεικνυόταν ότι ο Παλαμάς απευθυνόταν σε έναν ποιητή πραγματικά κορυφαίο, ο οποίος πεθαίνοντας το 1990 θα άφηνε πίσω του ένα έργο τόσο επιβλητικό που ακόμη και σήμερα μόνο τον θαυμασμό προκαλεί.

Σαν σήμερα, στις 11 Νοεμβρίου του 1990 η ελληνική αλλά και η παγκόσμια ποίηση έχασαν τον ποιητή της Ρωμιοσύνης Γιάννη Ρίτσο.

Ο ποιητής, προερχόμενος από μεγαλοαστική οικογένεια της Μονεμβασιάς, έζησε στην οικογένειά του τα μεγάλα δράματα: την οικονομική κατάρρευση, την αρρώστια και την τρέλα. Ο αδελφός του Δημήτρης πέθανε από φυματίωση, το ίδιο και η μητέρα του κι ο πατέρας του, ο οποίος έχοντας πιο μπροστά χρεοκοπήσει κλείστηκε στο Ψυχιατρείο του Δαφνίου το 1926.

Μεγάλο μέρος της ζωής του ο Ρίτσος το έζησε μέσα στην ανέχεια. Δούλεψε γραφέας, επιμελητής εκδοτικού οίκου, ηθοποιός και χορευτής. Προσβλήθηκε κι εκείνος από φυματίωση, που τον ταλαιπώρησε για χρόνια. Και όσο για τη στράτευσή του στην Αριστερά, την πλήρωσε με απανωτές διώξεις, εκτοπισμούς και εξορίες στη Λήμνο, στη Μακρόνησο, στον Αϊ-Στράτη και στην Ικαρία.

Εγραφε καθημερινά με αντοχή κι εργατικότητα

Η Αριστερά τον τίμησε όσο κανέναν άλλο ποιητή της κι εκείνος, ανταποδίδοντας, σε κάθε πρόσφορη περίσταση, δεν δίσταζε να γράψει κι ένα ποίημα. Η πίστη του στο σοβιετικό καθεστώς κλονίστηκε μόνο μετά την κατάρρευσή του, όμως η διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης συνέπεσε σχεδόν και με τον θάνατο του ίδιου.  Ολα τούτα όμως τα εξηγεί το ίδιο το έργο. Τα ευκαιριακά ποιήματα του Ρίτσου, αναφέρει το «Βήμα», δεν ανήκουν στα καλύτερά του. Η πίστη του στην Επανάσταση δεν ήταν ικανή να τον καταστήσει λαϊκό ποιητή- κι αυτό αποδεικνύεται στο μείζον επίτευγ ά του που είναι οι συνθέσεις οι οποίες αποτελούν την Τέταρτη διάσταση, έργο από μόνο του αρκετό για να τον κατατάξουμε στη χορεία των μεγάλων ποιητών του 20ού αιώνα. Αλλά οφείλει κανείς να λαμβάνει υπόψη του ένα θεμελιώδες γεγονός: ο 20ός αιώνας ήταν αιώνας επιτάχυνσης του ιστορικού βηματισμού και για τον Ρίτσο η επιτάχυνση οφειλόταν στην Οκτωβριανή Επανάσταση. Η βαθύτερη φύση του εν τούτοις βρισκόταν στα μη πολιτικά- ή τουλάχιστον όχι ευθέως στρατευμένα- ποιήματά του: στις Μαρτυρίες , στην Τέταρτη διάσταση, στα Πέτρες,Επαναλήψεις,Κιγκλίδωμα .

Εγραφε καθημερινά με μια αντοχή κι εργατικότητα που σε αφήνουν κατάπληκτο. Αφησε πάνω από 120 ποιητικές συλλογές, τη σειρά πεζογραφημάτων με τίτλο Συναξάρι ανωνύμων αγίων, ταξιδιωτικά κείμενα κι ένα πλήθος εξαίρετων μεταφράσεων που καθιέρωσαν στη χώρα μας ποιητές πρώτης γραμμής, από τον Μαγιακόβσκι και τον Μπλοκ ως τον Γιεσένιν και τον Ναζίμ Χικμέτ. Και όλα τούτα τα δημιούργησε με ασύγκριτη επιμονή και με μπαλζακικό πάθος.

Γράφοντας για τον Παλαμά ο Σεφέρης τον συνέκρινε με ποτάμι. Οπως ένα ορμητικό ποτάμι κατεβάζει νερό, έτσι και παρασέρνει στο πέρασμά του μπάζα και λάσπη. Αν το παραπάνω ισχύει για τον Παλαμά ισχύει και για τον Ρίτσο. Και οι δυο τους υπήρξαν ποιητές φάσματος, έντασης και έκτασης, αλλά ο Ρίτσος δημιούργησε ένα νέο ύφος και ταυτοχρόνως ένα πρότυπο που τώρα το ανακαλύπτουν οι ποιητές διεθνώς, στον δυτικό κόσμο τουλάχιστον. Ο Ρίτσος γίνεται γνωστός στην Αμερική μετά τον θάνατό του κι οι νεότεροι ποιητές στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού θαυμάζουν το δικό του πρότυπο: το να μιλά κανείς με τον απλούστερο και τον λιγότερο εντυπωσιακό τρόπο χωρίς να κάνει εκπτώσεις στη λυρική ποιότητα ή να καταφεύγει στην πεζολογία.

Οπως κι ο Σεφέρης -αλλά σε μεγαλύτερη κλίμακα- ο Ρίτσος βίωσε την αρχαιότητα μέσα στο σύγχρονο- κοινωνικό και προσωπικό- δράμα. Η συγκλονιστική του αρχόντισσα λ.χ. στο Νεκρό σπίτι (από την Τέταρτη διάσταση ) παραπέμπει στην Κλυταιμνήστρα και η Μονεμβασιά του είναι οι Μυκήνες του 20ού αιώνα. Ανακαλώντας το προσωπικό και το οικογενειακό του δράμα στη δεκαετία του 1950- την πιο ευτυχισμένη της ζωής του, όταν παντρεύεται τη Φιλίτσα κι αποκτά τη μονάκριβη κόρη του Ερη- ο ποιητής αφηγείται ξανά τον μύθο των Ατρειδών σαν σκοτεινό ωστόσο παρακολούθημα της νεότερης ελληνικής ιστορίας.

Για αυτό κι ενώ τα έργα που τον έκαναν διάσημο όσο ζούσε είναι ο Επιτάφιος και ηΡωμιοσύνη (λόγω βεβαίως της μελοποίησής τους από τον Θεοδωράκη) εκείνα που του εξασφαλίζουν εξέχουσα θέση στην καβαφική « πόλη των ιδεών» (ο Ρίτσος έγραψε δώδεκα θαυμάσια ποιήματα για τον Καβάφη) είναι οι σκοτεινοί μονόλογοι της Τέταρτης διάστασης, η αναμέτρησή του με τη μνήμη και την τραγωδία.

ΠΗΓΗ: tovima.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Πείτε μας την γνώμη σας...